Drewniany, wykonany w konstrukcji zrębowej kościół w Żeliszewie zbudowano w ostatniej ćwierci XVIII wieku. Wewnątrz świątyni można podziwiać m. in. barokowe ołtarze, rokokową chrzcielnicę, piękne obrazy wykonane przez artystów z kręgu Szymona Czechowicza i wiele innych cennych zabytków.
Kościół stoi w centrum Żeliszewa, natomiast na zachodnim krańcu wsi zbudowano ponad 200 lat temu wspaniały pałac, połączony zresztą z kościołem osią widokową. Ponoć już w XV wieku stała w Żeliszewie obronna budowla, a barokowo-klasycystyczny pałac stanął w jej miejscu. Wzniesiono go dla stolnika podlaskiego Franciszka Kuszla, jednak bardziej znany jest jego syn Antoni, kolejny właściciel Żeliszewa. Tenże Antoni słynął z ekstrawagancji, niekonwencjonalnych zachowań, a nawet okrucieństwa. Był przykładem hulaki i utracjusza. Rozstał się z prawowitą żoną, żeby się związać z guwernantką swych dzieci, francuską intrygantką. Miał wiele procesów, a za harde wypowiedzi wobec Wielkiego Księcia Konstantego nie raz musiał siedzieć w areszcie. Niestety znacznie częściej cierpieli uwięzieni przez Kuszla poddani. Wymyślił dla nich dwa więzienia. Jedno zimne, które nazwał Sybirem, a drugie duszne, które określił Kamczatką. Spośród innych ekstrawagancji Antoniego Kuszla wymienić należy jego zamiłowanie do dziwacznych złocistych mundurów, w które się stroił, choć jako były huzar napoleoński mógł mieć do takich strojów pewien sentyment. Trudno natomiast racjonalnie uzasadnić, katowanie ludzi i tratowanie ich sześciokonnym zaprzęgiem złożonym z białych rumaków. Właściciel Żeliszewa z początku XIX wieku reprezentował najgorsze cechy szlacheckiego warchoła typowe dla wieku XVII czy XVIII. Jednak podobnie jak herbowi antenaci potrafił stanąć w potrzebie, gdy wezwała Ojczyzna. Gdy wybuchło powstanie listopadowe Antoni Kuszel zorganizował pułk huzarów podlaskich i ruszył z nimi do walki.
Do parafii w Żeliszewie należą również Chlewiska. Miejscowość to znana daleko poza granicami regionu, a nawet za granicą. Znana z powodu różnych inicjatyw realizowanych przez Dom Pracy Twórczej Reymontówka. Zanim jednak powstał ten dom, jedno z najbardziej urokliwych miejsc w okolicach Siedlec, słynące z gościnności i regionalnej kuchni, Chlewiska były średniej wielkości folwarkiem. W połowie XIX w. stanął tu drewniany dwór dla rodziny Różańskich, która władała folwarkami Chlewiska i Kownaty oraz wsią Trzemuszka. W 1896 r. właścicielem Chlewisk był jeszcze Lucjan Różański, o czym świadczą jego inicjały umieszczone nad wejściem do murowanego spichrza. Prawdopodobnie na początku XX wieku Różański sprzedał majątek Józefowi Helbichowi. W 1926 r. Chlewiskami zainteresowała się Aurelia Reymontowa, wdowa po pisarzu Władysławie. Za część pieniędzy pochodzących z Nagrody Nobla, którą Reymont otrzymał za powieść „Chłopi”, pani Reymontowa kupiła dwór w Chlewiskach wraz z 300-hektarowym gruntem. To za czasów rządów wdowy po pisarzu dwór w Chlewiskach i jego otoczenie zyskały nowe oblicze. Stary dwór został powiększony o prostopadłą cześć wschodnią, wybudowano domek ogrodnika oraz nową bramę wjazdowa z ogrodzeniem w stylu podhalańskim. Uporządkowano też park i ogród wytyczając nowe alejki i sadząc nowe drzewa i krzewy.
W dwudziestoleciu międzywojennym majątek w Chlewiskach został częściowo rozparcelowany. Właścicielka postanowiła też sprzedać dwór. Zanim to zrobiła, uczyniła ważny gest w kierunku wsi Chlewiska. Wydzieliła jeden z czworaków i pół hektara gruntów i podarowała mieszkańcom wsi na Dom Ludowy.
Po wojnie dwór w Chlewiskach został przejęty przez państwo. Kilkakrotnie zmieniał właścicieli, aż w 1979 r. przeszedł na własność Urzędu Wojewódzkiego w Siedlcach. Lata 80-te XX wieku przyniosły gruntowną przebudowę dworu i jego otoczenia. Odremontowano budynki, powstał staw i niewielki basen kąpielowy. Obecnie Dom Pracy Twórczej w Chlewiskach to również korty tenisowe i konie pod wierzch. To galeria sztuki, pożądane miejsce na spotkania i imprezy, ośrodek szkoleniowy i kolonijny, wreszcie miejsce gdzie chyba każdy czuje się znakomicie i może korzystając z udogodnień cywilizacji poczuć atmosferę dawnej szlacheckiej siedziby. Siedziby, która jest prawdziwą perłą należącą do Starostwa Powiatowego w Siedlcach.
Grzegorz Welik
[jk]
Kwiecień 2024
