W czasie II wojny światowej mieszkańcy Wólki Nadbużnej zostali wypędzeni ze wsi przez Armię Czerwoną, zamieszkali w okolicznych miejscowościach, wiele rodzin osiedliło się w Słochach Annopolskich. Jednak nie dane było im doczekać tam końca wojny. W czerwcu 1941 roku Niemcy rozstrzelali w Słochach około 70 osób, w tym kilkunastu mieszkańców Wólki, wieś została spalona. Wtedy mieszkańcy Wólki Nadbużnej wrócili w swoje rodzinne strony, chociaż ich gospodarstwa i tutaj były zniszczone. Często nie mieli nic, ale wrócili do siebie, tu gdzie było ich miejsce na ziemi.
Ciała osób rozstrzelanych w 1941 roku spoczywają w kilku miejscach - w Słochach, w Wólce, w lesie przy drodze, na cmentarzu w Siemiatyczach. Niektóre nazwiska do tej pory nigdzie nie były wymienione, teraz utrwalono je na pamiątkowej tablicy.
Pomysłodawczynią projektu była Jolanta Sobesiuk. Jak mówi było to spełnienie marzenia, o którym od dawna myślała, by upamiętnić tych ludzi. Realizacja projektu była też zanurzeniem się w historię rodziny. Jolanta wyznaje, że w tym roku zmarli jej oboje rodzice i oddanie czci mieszkańcom rozstrzelanym w czasie wojny potraktowała jako swoją żałobę. Do działania bez trudu przekonała męża Eugeniusza i mieszkanki wsi Barbarę Golonko i Alinę Żabiuk. Kiedy odbyło się pierwsze spotkanie z mieszkańcami powstała długa lista wolontariuszy gotowych do pomocy. Swoją wiedzą i doświadczeniem wsparł mieszkańców Wólki dr Rafał Dydycz – historyk – regionalista, pochodzący z leżącej po drugiej stronie rzeki Bug miejscowości Serpelice.
To właśnie ten duet – Jolanta Sobesiuk i dr Rafał Dydycz wertowali zbiory w IPN i Archiwum Państwowym, prowadzili wywiady z mieszkańcami wsi. Efektem jest treść informacji, jaka znalazła się na tablicy ustawionej przy drodze nieopodal starego kurhanu, gdzie leżą ciała zamordowanych w czasie II wojny światowej.
Tablice i pamiątkowe głazy zamontowano w dwóch znanych miejscach pochówku. Kamienie podarował Wiesław Jurczuk, którego wujek i ciocia leżą w grobie na górce, a przywiezione zostały dzięki pomocy Gminnego Przedsiębiorstwa Komunalnego Gminy Siemiatycze. Na kamieniach znajdują się płyty z nazwiskami ofiar.
3 sierpnia podczas podsumowania projektu odsłonięto tablice, odbyła się też prelekcja o historii wsi i premiera filmu, w którym zebrano wspomnienia mieszkańców – pani Niny Czuryło, pani Heleny Pyzowskiej, państwa Niny i Włodzimierza Proszczuk oraz pana Michała Jurczuka. Tablice odsłonili Edward Krasowski, wójt gminy Siemiatycze i Iwona Mudel reprezentującą Instytut Pamięci Narodowej. Złożono kwiaty, zapalono znicze i chwilą ciszy uczczono ofiary.
Na koniec wieczoru przy ognisku można było porozmawiać i powspominać. Na mieszkańców i gości czekał posiłek przygotowany przez właścicielkę Gospodarstwa Ogrodniczego Alinę Paluch i córkę z Klimczyc Kolonii, której pradziadek również jest jedną z ofiar niemieckich rozstrzeliwań. Obsługę techniczną zapewniła firma „Piękny Wschód”, której właścicielem jest Mariusz Stawiecki – mieszkaniec Wólki. Inicjatywę zrealizowano w ramach projektu „Podlaskie lokalnie” sfinansowanego przez Narodowy Instytut Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego ze środków Programu Inicjatyw Obywatelskich na lata 2014-2020.
Zdaniem wójta gminy Siemiatycze Edwarda Krasowskiego, tablice, które powstały w ramach projektu będą uczyć historii mieszkańców i turystów, to cenna inicjatywa i ważny projekt, mówił wójt.
Jeden z żyjących świadków tragicznych losów mieszkańców Wólki, spytany, czy kiedyś już opowiadał tę historię, odpowiada – nie było okazji, nikt nie pytał.
Abol [ja]
Styczeń 2021
