Pakiet dla średnich miast jest realizacją jednego z punktów Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju (SOR) i dotyczy miast powyżej 20 tys. mieszkańców oraz miast powyżej 15 tys. mieszkańców będących stolicami powiatów z wyłączeniem miast wojewódzkich – obecnie jest to 255 miejscowości w całej Polsce. Szczególnego wsparcia potrzebują 122 ośrodki miejskie, zidentyfikowane podczas analiz Polskiej Akademii Nauk sporządzanych na potrzeby SOR, które w największym stopniu tracą funkcje społeczno-gospodarcze. Pakiet obejmuje wiele różnorodnych i wzajemnie uzupełniających się inicjatyw. Jego istotnym elementem jest dedykowane miastom średnim wsparcie z krajowych programów operacyjnych, zarządzanych przez Ministerstwo Rozwoju. Wyniesie ono prawie 2,5 mld zł z funduszy UE na lata 2014-2020.
– W Ministerstwie Rozwoju przygotowaliśmy dla miast średnich narzędzia, których wykorzystanie zależy wyłącznie od aktywności samorządów, przedsiębiorców i mieszkańców. Wierzymy, że ich połączone wysiłki zaowocują rozwojem tych miast, poprawą jakości życia i odwróceniem negatywnych tendencji odpływu ludności. Pakiet pomoże zbudować trwały potencjał społeczno-gospodarczy, a także wzmocni rolę średnich miast na mapie rozwoju Polski – podkreślił wiceminister rozwoju Jerzy Kwieciński.
– Pakiet działań dla miast średnich składa się z trzech zasadniczych faz. Faza pierwsza zostaje uruchomiona już dziś i polega ona na dostosowaniu istniejących narzędzi i instrumentów: polityki lokowania inwestycji i przyciągania inwestorów, preferencji w dostępie do funduszy europejskich w ramach programów krajowych oraz pozyskiwania innych źródeł finansowania w szczególności w ramach Funduszu Inwestycji Samorządowych zarządzanego przez Polski Fundusz Rozwoju, który jest jednym z partnerów Pakietu. Nie jest to jednak zbiór zamknięty – pracujemy nad tym aby Pakiet poszerzał się o kolejne inicjatywy – zaznaczył wiceszef resortu rozwoju Adam Hamryszczak.
Celem wprowadzenia Pakietu jest zrównoważony rozwój kraju wykorzystujący indywidualne potencjały poszczególnych terytoriów oraz aktywizacja potencjałów miast średnich tracących funkcje społeczno-gospodarcze.
Krajowe Programy Operacyjne
W krajowych programach operacyjnych, którymi zarządza Minister Rozwoju, przewidziano preferencje dla miast średnich, m.in. poprzez dedykowane nabory w wybranych obszarach. Uruchomienie pierwszych dedykowanych naborów spodziewane jest już w tym roku:
• w maju w Programie Infrastruktura i Środowisko (POIiŚ) planowany jest konkurs dotyczący poprawy środowiska miejskiego w zakresie zdegradowanych obszarów miast z wydzieloną kopertą 100 mln zł dla 255 miast średnich, w tym 50 mln zł dla 122 miast średnich tracących funkcje społeczno-gospodarcze;
• w czerwcu/lipcu w Programie Polska Wschodnia (POPW) planowany jest konkurs z wydzieloną kopertą 60 mln zł dla projektów zlokalizowanych na terenie miast średnich tracących funkcje społeczno-gospodarcze z obszaru Polski Wschodniej dotyczący wdrażania innowacji przez MŚP;
• w październiku w Programie Wiedza Edukacja Rozwój (POWER) planowany jest konkurs o wartości 15 mln zł dotyczący współpracy ponadnarodowej w obszarze rewitalizacji społecznej dedykowany dla 122 miast średnich tracących funkcje społeczno-gospodarcze;
• pod koniec roku w Programie Inteligentny Rozwój (POIR) planowany jest konkurs o wartości 400 mln zł dotyczący badań na rynek w całości dedykowany dla projektów realizowanych na terenie 255 miast średnich.
Szczegółowe informacje na temat najbliższych planowanych naborów dedykowanych, uruchamianych w ramach Pakietu, zarówno w zakresie terminów, kwot, jak i warunków wsparcia będzie można uzyskać w Punktach Informacyjnych Funduszy Europejskich.
Suma funduszy w krajowych programach operacyjnych w konkursach dedykowanych dla miast średnich w ramach Pakietu, zaplanowanych na najbliższe lata, to prawie 2,5 mld zł, w tym:
• POWER ok. 970 mln zł,
• POIR ok 900 mln zł,
• POIiŚ ok 520 mln zł,
• POPW ok 60 mln zł.
Fundusz Inwestycji Samorządowych
Innym sposobem wsparcia średnich miast jest wykorzystanie instrumentów innych niż dług lub dotacje, które znajdują się w ofercie Funduszu Inwestycji Samorządowych (FIS), zarządzanego przez Polski Fundusz Rozwoju. W ramach Funduszu możliwe jest uzyskanie wsparcia na inwestycje finansowane w całości ze środków krajowych lub zdobycie kapitału na wkład własny do projektów finansowanych ze środków unijnych. Potencjalne obszary wsparcia to: drogi, sektor wodno-kanalizacyjny, gospodarka odpadami, zaopatrzenie w energię oraz gaz, infrastruktura społeczna, rewitalizacja, transport zbiorowy czy ochrona zdrowia.
Fundusz oferuje dwa modele inwestycyjne wejść kapitałowych. W przypadku projektów spółek komunalnych, Fundusz kierować będzie środki do spółek poprzez obejmowanie akcji spółek, udzielanie pożyczek wspólnika czy udzielanie podporządkowanego finansowania dłużnego (pożyczki, obligacje). W przypadku projektów, w których budżet samorządu pozyskuje finansowanie na inwestycje dotyczące jego zadań statutowych, Fundusz może skierować środki poprzez odpłatne nabycie od samorządu prawa użytkowania akcji spółek komunalnych bądź poprzez nabycie lub objęcie udziałów istniejących spółek komunalnych. Fundusz Inwestycji Samorządowych dysponuje kwotą 400 mln zł. Część tych środków zasili rozwój miast średnich.
W ramach Pakietu dla miast średnich do dyspozycji przedstawicieli miast średnich trafi oferta szerokiego wsparcia konsultacyjnego w zakresie realizacji potrzeb inwestycyjnych. W pierwszym etapie pilotażem wsparcia konsultacyjnego zostanie objętych kilkadziesiąt miast wybranych przez Fundusz spośród miast średnich tracących funkcje społeczno-gospodarcze. Eksperci Funduszu wspólnie z przedstawicielami miast przeanalizują potrzeby rozwojowe pod kątem możliwych źródeł finansowania stosownie do profilu ryzyka danego projektu. W drugim etapie pilotażu, wybranych zostanie kilkanaście projektów, w realizację których Fundusz będzie mógł włączyć się jako inwestor z wykorzystaniem indywidualnie dobranego modelu finansowo-instytucjonalnego.
Lokalizacja inwestycji
Miasta średnie, w przeciwieństwie do dużych ośrodków, miewają trudności w przyciąganiu inwestorów, których obecność jest kluczowa dla rozwoju miast – nowi inwestorzy oznaczają nowe szanse rozwojowe, kreację nowych miejsc pracy, powodują rozwój kapitału ludzkiego, rozwój powiązanych produktów i usług. Z poziomu lokalnego, zwłaszcza w mniejszych miastach, nie ma narzędzi, które w zdecydowany sposób mogą odpowiedzieć na potrzebę skutecznego przyciągania inwestycji, dlatego w dwóch obszarach zarządzanych przez Ministerstwo Rozwoju wprowadzane są obecnie zmiany, mające stymulować lokalizację nowych inwestycji prywatnych na terenie miast średnich.
Pierwszym z nich jest Program wspierania inwestycji o istotnym znaczeniu dla gospodarki polskiej. W jego znowelizowanej wersji wprowadzone zostaną preferencyjne warunki w wysokości pomocy publicznej dla inwestorów, którzy jako miejsce lokalizacji wybiorą miasto średnie. Inwestycje ulokowane w miastach średnich narażonych na utratę funkcji społeczno-gospodarczych będą objęte szczególnymi preferencjami, przekładającymi się na ocenę inwestora oraz maksymalną wysokość wsparcia w tzw. kalkulatorze grantowym.
Drugim jest nowa polityka funkcjonowania Specjalnych Stref Ekonomicznych. Inwestorzy, którzy jako miejsce realizacji projektu wybiorą miasto średnie, będą mieli znacząco zwiększone szanse na uzyskanie korzyści związanych ze zwolnieniem nowej inwestycji z podatków CIT i PIT.
Prace nad odpowiednimi zmianami legislacyjnymi są na ukończeniu, tak, aby nowe przepisy mogły w ciągu najbliższych miesięcy wejść w życie, a zachęty dla inwestorów dały praktyczne efekty w postaci kolejnych przedsięwzięć lokowanych w miastach średnich i przekładały się na ich rozwój.
Inf. pras.
[MSz]
Kwiecień 2024
